Instytut Filozofii i Socjologii został ukonstytuowany i rozpoczął działalność z początkiem 2002 roku, po reorganizacji i podziale powstałego w 1980 roku Instytutu Nauk Społecznych. Jednak początki filozofii i socjologii w Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie sięgają lat czterdziestych XX wieku. Już wówczas istniały, w ramach Wydziału Humanistycznego, jednostki organizacyjne, których pracownicy podejmowali badania w zakresie filozofii, socjologii czy nauk społecznych i prowadzili zajęcia dydaktyczne z tych specjalności na wszystkich kierunkach Uczelni.

Instytut zatrudnia samodzielnych pracowników nauki (w tym profesorów tytularnych) oraz adiunktów i asystentów, zgrupowanych  w wyspecjalizowanych katedrach. Dyrektorem Instytutu Filozofii i Socjologii jest prof. dr hab. Janusz Majcherek, jego zastępcami są dr hab. prof. UP Dorota Probucka oraz dr hab. prof. UP Piotr Długosz. Instytut posiada uprawnienia do nadawania stopnia doktora w zakresie filozofii.

W instytucie prowadzonych jest sześć kierunków studiów:

• Filozofia na poziomie licencjackim i magisterskim, a także studia doktoranckie
• Socjologia na poziomie licencjackim i magisterskim ze specjalnościami:
  • Kryminologia i dezorganizacja społeczna oraz
  • Socjologia biznesu i zarządzania
• Etyka – mediacje i negocjacje na poziomie licencjackim i magisterskim
• Zarządzanie oświatą i organizacjami pozarządowymi na poziomie licencjackim
• Kognitywistyka na poziomie licencjackim
• Polityka Społeczna na poziomie licencjackim i magisterskim

Oprócz powyższych kierunków Instytut posiada bogatą ofertę studiów podyplomowych. Ponadto pracownicy Instytutu prowadzą zajęcia z filozofii, etyki, socjologii, antropologii społecznej i wielu innych przedmiotów na rozmaitych kierunkach Uniwersytetu Pedagogicznego, a także kilka wykładów ogólnouczelnianych.

IFiS jest siedzibą kilku ogólnokrajowych stowarzyszeń i organizacji naukowych:

Polskie Towarzystwo Etyczne, którego celem jest upowszechnianie światowego dorobku z zakresu etyki normatywnej, opisowej i metaetyki; inicjowanie publicznych dyskusji wokół dylematów moralnych; uwrażliwianie społeczeństwa na problemy moralne; a także stwarzanie warunków dla integracji środowiska etyków w instytucjach naukowych, edukacyjnych czy w organizacjach pozarządowych.

Akademickie Stowarzyszenie Przeciwko Myślistwu Rekreacyjnemu, którego celem jest społeczne potępienie i eliminacja myślistwa rekreacyjnego na poziomie ustawowym; inicjowanie publicznej dyskusji dotyczącej myślistwa rekreacyjnego i ukazywanie moralnego zła tkwiącego w tym procederze; edukacja na rzecz rozwoju świadomości moralnej celem ukazania, iż rekreacyjny kontekst zabijania zwierząt uwłacza ludzkiej godności; a także stwarzanie warunków do integracji środowiska akademickiego w celu przeciwdziałania myślistwu rekreacyjnemu.

Polskie Towarzystwo Karla Jaspersa, rozwijające i popularyzujące dorobek jednego z najwybitniejszych filozofów XX wieku, współtwórcy egzystencjalizmu. Towarzystwo, którego prezesem jest prof. dr hab. Czesława Piecuch, prowadzi rozległą współpracę z podobnymi organizacjami i stowarzyszeniami zagranicznymi.

Centrum Badań Myśli Sørena Kierkegaarda, założone w dwusetną rocznicę urodzin wybitnego duńskiego filozofa (2013), rozwijające i propagujące jego dorobek. Jednym z celów Centrum jest dokonanie pełnego polskiego wydania dzieł Kierkegaarda. Centrum kieruje dr hab. prof. UP Antoni Szwed.

Instytut jest wydawcą trzech czasopism naukowych:

„Argument”  to półrocznik o profilu filozoficznym, którego redaktorem naczelnym jest dr hab. prof. UP Marzenna Jakubczak. Pismo na liście MNiSW posiada 40 pkt.

„Studia Sociologica” (półrocznik, ukazuje się w serii „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis”), którym kieruje prof. dr hab. Janusz A. Majcherek.

„Edukacja Etyczna”  to rocznik o profilu filozoficznym którym kieruje dr hab. prof. UP Dorota Probucka.

W Instytucie działają koła naukowe studentów:

Koło Naukowe Studentów Filozofii „Arche”

Socjologiczne Koło Naukowe, którym opiekuje się dr Anna Karnat. Koło prowadzi regularne spotkania, także w specjalnych cyklach „Spotkanie z Autorem”, będących debatą nad publikacjami książkowymi pracowników Instytutu, oraz doroczne (listopadowe) „Zaduszki Socjologiczne”, poświęcone wspomnieniom postaci wybitnych nieżyjących socjologów i ich dorobku

W Instytucie odbywają się regularnie (co dwa lata) Ogólnopolskie Fora Etyczne, organizowane przez dr hab. prof. UP Dorotę Probucką, wieńczone każdorazowo publikacją zawierającą referaty wygłoszone w trakcie kolejnego Forum. W ramach Instytutu prowadzone są również cykliczne otwarte wykłady z socjologii współczesnej z wybitnymi przedstawicielami nauk społecznych. W ramach cyklu Instytut gościł między innymi: prof. dra hab. Jerzego Hausnera, prof. dra hab. Henryka Domańskiego, prof. dra hab. Andrzeja Rycharda, prof. dra hab. Tomasza Goban-Klasa, prof. dra hab. Piotra Sztompkę, prof. dra hab. Janusza Czapińskiego. Co roku Instytut organizuje kilka konferencji krajowych i zagranicznych oraz zaprasza z wykładami gościnnymi uznanych naukowców i badaczy z zagranicy, między innymi z Indii, USA, Turcji i Szwecji.

W naszych murach gościmy również studentów uczestniczących w programie Erasmus/Erasmus+ dla których wykładowcy przygotowali specjalną ofertę dydaktyczną. Dotychczas w zajęciach w naszym Instytucie uczestniczyli studenci ze Słowacji, Turcji, Hiszpani, Niemiec, Włoch i Grecji.

W Instytucie corocznie odbywa się wielka debata filozoficzno-socjologiczna pod nazwą „Bitwa Idei”, z udziałem pracowników i studentów. Inicjatorką i organizatorką tego wydarzenia jest dr hab. prof. UP Katarzyna Haremska.

Prof. dr hab. Janusz A. Majcherek (wiceprzewodniczący krakowskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Filozoficznego) organizuje i prowadzi w jednym z krakowskich klubów comiesięczne debaty pod nazwą “Biesiady Filozoficzne”, w których uczestniczy kilkadziesiąt osób z krakowskich środowisk akademickich i naukowych.

Oprócz bogatej oferty dydaktycznej Instytut prowadzi intensywną działalność badawczą, czego efektem liczne publikacje i projekty badawcze finansowane ze środków Narodowego Centrum Nauki oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

W roku 2015 w strukturze Instytutu Filozofii i Socjologii powołana została Pracownia Badań Społecznych, która została przekształcona w ogólnouczelniane Centrum Badań i Innowacji inLAB. Centrum prowadzi działalność badawczą i analityczną dotyczącą problematyki społecznej, gospodarczej i politycznej.

Wyposażone jest w nowoczesną infrastrukturę i oprogramowanie umożliwiające realizację dużych projektów z zakresu badań społecznych i marketingowych w oparciu o najnowsze technologie i procedury metodologiczne stosowane w najlepszych ośrodkach badawczych w Polsce i Europie.

Zespół Centrum Badań i Innowacji inLAB to wysoko wykwalifikowana kadra ekspertów i specjalistów z dużym kapitałem wiedzy oraz doświadczenia praktycznego, ściśle współpracująca z renomowanymi ośrodkami naukowymi i badawczymi w Polsce i za granicą.

Instytut jest jednostką otwartą na współpracę z różnymi instytucjami lokalnymi i krajowymi. Dyrekcja Instytutu podpisała porozumienia z kilkunastoma instytucjami publicznymi, stowarzyszeniami i firmami.

W ramach porozumienia nasi studenci mogą odbywać praktyki, staże, wizyty studyjne oraz brać czynny udział we wspólnie realizowanych inicjatywach.

Instytut jest także siedzibą Krakowskiego Komitetu Okręgowego Ogólnopolskiej Olimpiady Filozoficznej dla uczniów szkół średnich Małopolski.